Klinker & Medeklinker

Rubriek in Literair Tijdschrift ‘Liter’, in dit geval Victor Vroomkoning & Teunis Bunt over het gedicht ‘Zoon’ uit de bundel ‘Gebroken Wit’. Jaargang 21, nummer 90, juni 2018. Het gedicht:

ZOON 

Om zich heen ervoer hij de afwezigheid
van zijn vader sterker dan hij ooit
zijn aanwezigheid had gevoeld, zodat
het leek of hij er nu veel meer was
dan voor zijn dood.  Zodat hij diens stem
opriep, mantra om hem te verstaan en
elke dag nu met hem sprak, alle dagen
die hij met hem gezwegen zou hebben.

DIE  VATERSUCHE

Wie was hij, mijn vader? Wat ‘ging er door hem heen’  toen hij een dochter bij de Burgerlijke Stand had aangegeven en genietend van een biertje vernam dat zijn vrouw nog een kind gebaard had: mij, een zoon?  Hoe voelde het,  mij te zien vertrekken naar een internaat? Vloekte hij toen zoonlief er niet voor voelde zijn opvolger  te worden?  Wat vond hij van mijn scheiding? Waarom spraken wij zelden over wezenlijke zaken? 

Hoe ik met het houden /van ouders begon, /toen ik mij kwijt was /in een kind schrijf ik in het gedicht Beheer ( Klein Museum 1987 ). Je hoort het vaak: je bezint je eerst goed over (de band met) je ouders als je jezelf ouder hebt gemaakt .Vanaf de geboorte van mijn eerste kind, een dochter, en zeker nadat mijn zoon, ik was toen veertig,  zijn intrede in mijn leven deed, begon ik  dat van mijn ouders te bezien, te bevatten, te reconstrueren,  eerst in gedachte daarna in gedichten, vooral het leven van mijn vader. De vader -zoonrelatie beschouw ik als een van de indringendste topoi.

Mijn vader was een hardwerkend brood- en banketbakker, zijn biotoop was zijn bakkerij, veel verder kwam hij zelden, reizen zouden hem maar vervreemd hebben van zijn  vertrouwde, intieme wereld, behoefte aan vrienden had hij niet. Hoewel hij zo goed als altijd thuis was, was hij nauwelijks bereikbaar voor zijn kinderen, zijn handen lagen om de degen;  bovendien was hij geen al te spraakzaam mens. Wie hij (voor mij) was (geweest), moest ik verzinnen. Wat wij samen niet hadden (gehad),  herschiep ik in de voor mij inzichtelijke en intieme ruimte van het gedicht, overeenkomstig  de cocon waarin mijn vader leefde. Dat ik diens woorden spreek/ wiens brood ik heb gegeten wenste ik mij ( Proloog ).


Ik verdraaide feiten, verzon leugens om bestwil , spiegelde mijzelf aan hem en omgekeerd. Romantische projectie?  Vooroverbuigend spiegel ik me/ in het ingelijst gezicht. / Uit één mond zwijgen wij (Derde Bezoek). Ik maakte van mijn vader de vader die ik voor mijn zoon werd:  Nu mijn zoon naast me in bed/ met een zelfgetekend portret/ van zijn vader. Van mijn vader (Vaderdag).  En andersom: hoe ik mijn zoon besmet/ met angsten die mijn vader/in mij uit deed breken(Erfgoed). Toen hij nog leefde, had hij kunnen lezen hoe ik hem deed leven in mijn verzen, maar hij deed het niet, vroeg er niet naar en bleef de grote zwijger die mijn oude vader was (Zwijgplicht ) behalve als hij zong met zijn heldere tenor die hij van een jaar kleinseminarie had overgehouden. Vooral als hij na de wekelijkse koorrepetitie  thuiskwam en zijn Latijn in een onvervalste smartlap overging tot die smoorde in het echtelijk bed. Dan zweeg hij niet. Die bevrijde zuivere stem van een man die zo alleen voor brood leefde,  riep ik graag op om hem daarna te laten spreken zoals het mij uitkwam, opdat hij ging beantwoorden aan het beeld dat ik van hem wilde. Ik verzon mijn genese, liet hem beminnen , dichtte hoe de Oedipus in me met zijn vrouw, mijn moeder, trouwde: Ik werd haar verre bruidegom.  Ik schiep een lijk van hem, liet hem in Klein Museum sterven voordat hij gestorven was.

 Na zijn dood kwam hij nog intenser door, vooral zijn stem. Geef mij de stem van die ene mens,/geef mij de stem van mijn vader/ in mijn oren tot mijn verre ogen/ hem ontwaren tussen de tenoren/tot ik weer de handen voel waarmee/ ik die van mij ging meten, welpen-/ knuistjes met de vuisten van een vent./ En dat dan de stem van mijn zoon/ mij roept met de stem van mij,/met de stem waarom ik roep (Stemmen).

Uiteindelijk richtte ik in en door mijn poëzie een monument voor hem op, maakte hem bijna tot een mythische figuur.  Hoe dan ook, in mijn vadergedichten is  sprake van een illusoire werkelijkheid, van een deels verzonnen vader. Dichten is zo eerlijk mogelijk liegen: Verbeelding krijgen kinderen van /vaders die kinderen van vaders bleven’ (Drie koningen) filosofeerde en gokte ik.


[ Mijn vader stookte zijn houtoven met mutserd , bijeengebonden takkenbossen die wekelijks op de stoep voor ons huis werden afgeleverd. Hij wist waar Abraham de mosterd haalde, want dat was niets anders dan de tot in de volksmond verbasterde musterd:  de takkenbos waarop hij zijn zoon Isaäk wilde offeren… Zover kwam het ook niet bij ons, al had ik soms het vermoeden dat vader me wát graag naar een andere wereld had geholpen, niet die van het dichterschap. ]

Victor Vroomkoning Tachtig, Zijn mooiste gedichten/ Intiem bestaan, over de poëzie van Victor Vroomkoning Gebroken WitVrije ValParenOmmezienDodemontStapelenHet formaat van waterlandBij verstekVerloren spraakIJsbeerbestaanLippendienstOud zeerEcho van een echoKlein MuseumDe laatste dingenDe einders tegemoetOorlogsgeweld in OoijpolderMijn overbuurvrouw is een meeuwLevensbericht Wam de MoorHet Nijmegengevoel Langs brede rivierenOranjesingel 42 Het BenedenstadsliedIk wou dat ik een vogel wasViering 80ste verjaardag op 6 oktober 2018Vluchtelingen in de stadVroom, frivool, VileinIlja Leonard PfeijfferOmtrent VincentGelderlandDe 100 mooiste wielergedichtenVan Hugo Claus tot Ramsey NasrAvenueDe eerste eeuw van BoonDe Nederlandse poëzie in pocketformaatBoem Paukeslag!Tijd is niks, Plaats bestaatOlifant in BoaDe bruiloft van KanaSchijndel belicht en gedichtPoëzie & beeldenStadsdichters bijeenLuister - Rijk - KijkenArnhem-NijmegenAgenda 2007TransfiguratieVers verpaktVerstild Nijmegen, Agenda 2006Waar ik naar verlang vandaagHet liefste wat ik heb25 jaar Nederlandstalige poëzie 1980-2005Agenda 20051944 - Brabants Centrum - 2004Alles voor de liefdeNooit te vangen met haar eigen penNavel van ’t landSpiegel van de moderne Nederlandse en Vlaamse dichtkunst10 Jaar NijmegenprentDe geur van ieder seizoenHet is vandaag de datumDe mooiste sonnetten van Nederland en VlaanderenHoe wordt je halfopen mond gedichtRoute 65Het mooiste gedichtBr.O.Nr.Geen dag zonder liefdeInversZie de stille minuut van de roosGroesbeekOmmetje DukenburgEen proces in de hersenenKeer dan het getij en schrijf!Circuit des SouvenirsSchrijversportrettenDodemontStapelenHet formaat van waterlandBij verstekIJsbeerbestaanTurning TidesEen zucht als vluchtig eerbetoon